Waarom kinderen hun geslachtsdelen aanraken, is een vraag die veel ouders bezighoudt. Zeker tijdens de fase van zindelijk worden. Je peuter zit op het potje en blijft maar aan zijn piemel prullen. Of je kleuter friemelt aan haar vulva net wanneer er bezoek binnenkomt. Het kan je onzeker maken: Is dit normaal? Moet ik ingrijpen? Of hoort dit gewoon bij de ontwikkeling van mijn kind?
Die vragen zijn heel begrijpelijk. Geslachtsdelen aanraken roept bij veel ouders spanning, gêne of twijfel op, terwijl het gedrag bij kinderen vaak heel onschuldig en ontwikkelingsgericht is. In deze blog leg ik uit waarom kinderen hun geslachtsdelen aanraken, hoe dit past binnen een normale seksuele ontwikkeling en hoe jij als ouder hier op een rustige, duidelijke en respectvolle manier op kan reageren, zonder schaamte of straf.
Deze blog werd geschreven door Evelien Luts, seksuoloog gespecialiseerd in seksuele opvoeding & seksualiteit bij ouders en mama van de 3.
Waarom kinderen hun geslachtsdelen aanraken? Is dat wel normaal?
Ja, het is heel normaal dat kinderen hun geslachtsdelen aanraken. Al voor hun eerste levensjaar ontdekken baby’s hun eigen lichaam. Ook hun geslachtsdelen, al is dat eerst eerder per ongeluk. Wanneer de motoriek genoeg ontwikkeld is om iets gericht te kunnen vastpakken, wordt het grijpen naar en aanraken van de geslachtsdelen doelgerichter.
Wanneer kinderen dan zindelijk worden, komt er plots een extra grote focus op de geslachtsdelen. Ze lopen (misschien wel voor het eerst) rond zonder luier en hebben daardoor vlotte toegang tot hun geslachtsdelen. Ze voelen, friemelen, prullen, en trekken om hun lichaam te ontdekken. Die ontdekking kan hen een leuk gevoel geven (terecht, toch?). Daarnaast voelt het ook heel ontspannend, net zoals een tut of prullen met een knuffeldoekje. Ze voelen: hé, dit voelt fijn. Wat is dit eigenlijk? Hebben andere kinderen dit ook? En volwassenen?
Het aanraken van hun geslachtsdelen is bij kinderen niet gelinkt aan volwassen seksualiteit. Het hoort bij het ontdekken van hun lichaam en dat past helemaal bij hun ontwikkeling.
Wanneer wordt het aanraken van geslachtsdelen te veel?
Soms kan het friemelen zo vaak voorkomen dat je je afvraagt of het nog wel oké is. Wat zijn de signalen dat kinderen te vaak hun geslachtsdelen aanraken? Waar moet je alert voor zijn?
Als je merkt dat je kind nauwelijks nog tot spel komt, wondjes ontwikkelt (aan piemel of vulva) of het friemelen vooral buitenshuis gebeurt, dan is het zinvol om hier extra aandacht aan te geven. In deze situaties is het belangrijk om als ouder of opvoeder het friemelen te gaan begrenzen of er anders op te reageren.
Weet dat deze fase vaak ook vanzelf weer voorbij gaat, zeker wanneer kinderen beschaamd worden en duidelijke grenzen krijgen. Grenzen die duidelijk maken waar en wanneer iets niet kan én waar en wanneer wél. Want aan de geslachtsdelen komen kan en mag een deel zijn van een positieve, normale seksuele ontwikkeling.
Wil je hier graag meer over lezen vanuit een betrouwbare bron? Dan vind je bij Sensoa heldere informatie over de normale seksuele ontwikkeling van kinderen.
Grenzen horen bij een goede seksuele opvoeding
Grenzen stellen rond geslachtsdelen aanraken mag niks te maken hebben met straffen of schaamte. Grenzen horen te gaan over context. Net zoals je uitlegt dat neuspeuteren niet zo beleefd is in het openbaar, kan je zeggen: “Je mag aan je piemel komen, maar niet tijdens het eten.” of “Jouw vulva aanraken mag je thuis doen, maar niet in de klas.”
Deze boodschappen geven jouw kind taal (hoera voor juiste woorden voor de geslachtsdelen!) en duidelijkheid. En dat is een belangrijk stuk van goede seksuele opvoeding: je kind helpen begrijpen wat oké is en wat niet.
Hoe reageer je rustig en duidelijk als je kind zijn geslachtsdelen aanraakt?
Ik geef je graag enkele zachte, duidelijke manieren om grenzen aan te leren.
- Normaliseer eerst
Zeg bijvoorbeeld: “Ik zie dat je je piemel aanraakt. Dat is ook een héél fijn plekje om aan te prullen, dat snap ik.”
- Benoem de context
Geef aan dat je dit enkel op een privéplek doet: “Je mag dat thuis doen, als er geen bezoek is. Niet in de zetel bij oma en opa of op school.”
- Bied afleiding of een alternatieve context
Afleiden kan zinvol zijn als het niet mogelijk is om op dat moment te friemelen: “Wil je een toren gaan bouwen?” In andere gevallen kan je een andere plek als alternatief aanbieden: “Wil je even rustig op je kamer gaan friemelen?”
- Bied duidelijkheid
Voor veel kinderen helpt het als afspraken voorspelbaar en duidelijk zijn, bijvoorbeeld:
- Voor het eten handen wassen
- Alle ouders/opvoeders/leerkrachten hanteren dezelfde aanpak en regels
- Friemelen mag wel als je thuis bent in de zetel of in de slaapkamer
- Blijf weg van schaamte
Kinderen kunnen zich snel schamen, denken dat hun lichaam vies is of dat ze iets fout doen, als ze aan hun geslachtsdelen komen. Zeg daarom nooit: “Stop daarmee, dat is vies.”, “Bah”, “Dat mag niet.”
- Bevraag de beleving en emoties
Vraag aan je kind hoe die zich voelt en wat er fijn voelt. Zo is er bij het aanraken van de geslachtsdelen niet enkel een grens, maar ook ruimte voor de positieve, fijne kanten ervan.
Het zijn vaak geen grote gesprekken of perfecte antwoorden die het verschil maken, maar wel de openheid en de rust die je uitstraalt.
Wat als je als ouder gêne voelt wanneer je kind zijn geslachtsdelen aanraakt?
Veel ouders voelen spanning wanneer hun kinderen hun geslachtsdelen aanraken. Het is ook logisch dat dit je overvalt, niemand heeft zelf geleerd hoe je omgaat met kinderen die hun geslachtsdelen aanraken. Toch heeft spanning of stress hierrond vaak meer te maken met hun eigen (seksuele) opvoeding dan met het gedrag van de kinderen. Geef jezelf toestemming om hierin te mogen bijleren. Daarmee help je ook je kind.
Wil je graag met meer zelfvertrouwen reageren wanneer je kinderen hun geslachtsdelen aanraken? Als je dit herkent en merkt dat je soms twijfelt hoe je rustig en duidelijk kan reageren, dan ben je niet alleen. In mijn cursus Groeien met Grenzen leer je hoe je rustig, duidelijk en met de juiste taal seksuele opvoeding kan geven, helemaal op maat van jonge kinderen én hun ouders.
Hoe jij je kinderen kan ondersteunen in hun seksuele ontwikkeling
Als seksuoloog en mama van 3 ben ik ervan overtuigd dat een paar kleine dingen al een groot verschil kunnen maken:
- Gebruik de juiste woorden: piemel of penis, vulva, anus, billen
- Geef altijd juiste, eerlijke antwoorden op vragen, op het niveau van jouw kind
- Normaliseer dat het aanraken van geslachtsdelen fijn voelt
- Geef je eigen grenzen aan
- Begin zelf een gesprekje over het lichaam, seksualiteit, voortplanting (wacht niet tot er vragen komen)
Door hier op een open, rustige en respectvolle manier mee om te gaan, geef je je kind iets ontzettend waardevols mee: vertrouwen in zijn of haar lichaam, duidelijke grenzen én de boodschap dat alles bespreekbaar mag zijn. Je hoeft het niet perfect te doen. Aanwezig zijn, luisteren en durven bijleren is vaak al meer dan genoeg. En weet: elke stap die je zet in bewust opvoeden, is er één die je kind meedraagt voor de rest van zijn of haar leven.
Veel liefs,
Evelien
Seksuoloog
