Als mama van twee kleine meisjes en als kinderslaapcoach weet ik als geen ander hoe angsten bij kleuters soms onverwacht en intens kunnen opduiken. Van de angst voor het donker tot verlatingsangst bij het wegbrengen naar de crèche of school – het hoort allemaal bij hun ontwikkeling, maar dat maakt het niet minder lastig om er als ouder mee om te gaan. Ook opvoedingscoach Eefke heeft in haar werkveld al vele ouders geholpen met het herkennen en aanpakken van deze zorgen. In deze blog delen we samen onze inzichten en tips om de angsten van je kind beter te begrijpen en hen te helpen die stap voor stap te overwinnen.
Hoe ontwikkelt een angst zich bij een jong kind?
Angsten ontwikkelen zich vaak als gevolg van de groeiende verbeeldingskracht van je kind en het nog niet volledig begrijpen van de wereld om hen heen. De kracht van verbeelding ontwikkelt zich rond de leeftijd van 2,5 jaar. Je merkt dit onder andere aan het feit dat je kind vanaf die leeftijd ook via verbeelding gaat beginnen spelen. Tegen een pop praten, poppetjes tegen elkaar laten praten etc.
Je kind is nog volop bezig met het ontdekken van zijn omgeving, maar heeft nog geen volledige controle of begrip van wat veilig is en wat niet. Hierdoor kunnen normale situaties plotseling eng aanvoelen. Zo ontstaat bijvoorbeeld de angst voor het donker doordat je kind zich nog geen realistisch beeld kan vormen van wat er in de schaduwen is. Of is hij plots bang van monsters, of vindt hij een Disney film die hij al een keer zag, toch ineens eng.
Kortom, angsten zijn vaak een manier voor een jong kind om veiligheid te zoeken in een onbekende wereld.
Welke angsten komen vaak voor?
Een van de meest voorkomende is de angst voor het donker, waarbij kinderen bang zijn voor wat ze niet kunnen zien. Ook verlatingsangst, vooral bij het afscheid nemen van ouders op school of de crèche, komt veel voor. Voor meer informatie over verlatingsangst verwijs ik graag naar onze blog over verlatingsangst.
Andere veelvoorkomende angsten zijn angst voor harde geluiden, zoals onweer of knetterende regen tegen de ruiten en angst voor vreemden of nieuwe situaties. Deze angsten zijn meestal tijdelijk en maken deel uit van het leerproces waarin kinderen de wereld om hen heen ontdekken. Het is belangrijk om deze angsten te herkennen en te benoemen bij je kind. Enkel dan zal je hem hierin kunnen ondersteunen en helpen om zich veilig en gerustgesteld te voelen.
De rol van verbeelding in de angst van je kind
De verbeelding van je kind is enorm krachtig, en hoewel dat vaak leidt tot creatief spel en fantasie, kan het ook bijdragen aan zijn angsten. Naarmate zijn fantasie zich ontwikkelt, kan je kind moeite hebben om onderscheid te maken tussen wat echt is en wat niet. Zo kan een gewone schaduw in zijn kamer ‘s nachts plotseling lijken op een monster, of kan hij bang worden voor denkbeeldige gevaren die hij in verhalen of op tv heeft gezien.
Deze angsten zijn vaak het gevolg van het feit dat jouw kindje nog niet in staat is om abstract te denken of de werkelijkheid van zijn fantasie te scheiden. Probeer je kind te helpen het verschil te begrijpen tussen wat echt is en wat niet.
Hoe uit angst zich bij een jong kind?
Afhankelijk van de leeftijd en persoonlijkheid van je kind, zal angst zich op een andere manier uiten. Het zal vaker voorkomen dat je kind zijn angst zal uiten via gedrag, dan dat hij dit expliciet zal benoemen. Zo kan je kind zich aan je vastklampen, huilen of een driftbui krijgen wanneer hij angstig is en zich onveilig voelt. Soms kan het voorkomen dat je kind eerder stil en/of teruggetrokken is.
Het kan ook zover komen dat je kind zó angstig is dat hij fysieke klachten heeft zoals buik- of hoofdpijn of dat hij slaapproblemen ontwikkelt. Angst kan vooral zichtbaar worden rond specifieke situaties, zoals bij het naar bed gaan, het afscheid nemen op school, of bij harde geluiden.
Praat met je kind over zijn angst: praktische tips
Het is niet altijd even gemakkelijk om te praten met je kind over zijn angsten. Dankzij onderstaande tips zal dit hopelijk iets vlotter verlopen:
- Toon begrip: Vertel aan je kind dat je begrip hebt voor zijn angst en erken zijn gevoels. Geef aan dat het oké is om bang te zijn. Hierdoor zal je kind zich begrepen voelen. Je kan bijvoorbeeld zeggen: “Ik begrijp dat je bang bent.” of “Ik begrijp dat je dit eng vindt.”
- Stel open vragen: Laat je kind praten over zijn angst door open vragen te stellen: “Wat maakt je bang van het donker?” of “Kun je laten zien waarvoor je bang bent?” Op deze manier zal je meer inzicht krijgen in de angst van je kind en dus gerichter kunnen helpen.
- Wees eerlijk: Leg uit dat bepaalde dingen niet echt zijn. Monsters bestaan niet, ze bestaan enkel in onze verbeelding of op de televisie en in boekjes. Is je kindje bang van iets wat hij met Halloween heeft gezien of een eng stukje uit een tekenfilm? Praat hierover, maar leg ook uit dat die kostuums niet echt zijn of dat een tekenfilm ook niet echt is.
- Creatief spel: Sommige kinderen kunnen hun angsten niet goed verwoorden, maar wel uiten door middel van tekenen of spelen. Vraag je kind om de enge dingen die ze in hun hoofd zien te tekenen. Vervolgens kun je samen over de tekening praten. Je kan vervolgens de tekening kapot scheuren of er een dik kruis door tekenen. Weg angsten!
- Stel je kind gerust: Herhaal regelmatig dat je kind veilig is. Als je kind bang is voor een hard geluid zoals een brandalarm dat per ongeluk thuis afging, blijf herhalen: “Het alarm is bedoeld om ons te beschermen en te helpen als er iets gebeurt.” Zo blijft de boodschap van veiligheid duidelijk.
Een duidelijke routine helpt
Zoals eerder aangehaald heeft een angst voornamelijk te maken met het veiligheidsgevoel van je kind. Dankzij een duidelijke routine weet je kind wat er gaat gebeuren en wanneer. Hierdoor is de kans groter dat je kind zich veiliger zal voelen en meer in controle.
Ik adviseer om bij kleuters het avondritueel te visualiseren zodat je kindje kan zien wat er allemaal afgevinkt moet worden. Hierdoor zal je kind ook vlotter meewerken en verloopt het bedtijdritueel soepeler. Hulp nodig bij het visualeren van een duidelijke routine? Onze rituelen printable kan hierbij zeker helpen.
Extra tips rond angsten bij je kleuter
Hier zijn nog enkele extra tips die je kindje kunnen helpen:
- Monstersprays, de slaapkamer verkennen op monsters, met een zaklamp onder het bed kijken,… klinken misschien als een goed idee om te tonen aan je kind dat er geen monsters zijn, maar je geeft hiermee wel aan dat ze zouden kunnen bestaan. Mijn advies is dus om dit niet te doen want monsters bestaan niet.
- Een nachtlampje kan fijn zijn om te introduceren, maar laat de vraag vanuit je kind komen. Stel dus niet zélf voor om een nachtlampje te introduceren. De reden hiervoor is dat met licht slapen de slaapkwaliteit zal beïnvloeden en hoe langer we hiermee wachten, hoe beter. Vraagt je kind om met een lampje te slapen? Dan kan een eerste stap zijn om een klein lampje in de gang te laten branden en de deur een op een kier te laten.
- Wordt je kindje in het midden van de nacht schreeuwend wakker? Dan kan het zijn dat hij net een nachtmerrie had. In deze blog vertel ik je hier graag meer over. Op het moment van een nachtmerrie is troosten en weer gaan slapen de prioriteit, mijn advies is niet om op dat moment te gaan doorvragen over wat er juist allemaal gedroomd werd. Dat kan eventueel de volgende ochtend nog moest je kindje er zelf terug over beginnen.
- Wil je kindje niet gaan slapen omdat hij bang is om alleen te zijn? Dan kan je aan je kind beloven dat je straks nog een knuffel en een zoen zult komen geven. Vaak vinden kinderen het fijn om te weten dat mama of papa nog even zullen langskomen.
Wees er voor je kind
Jonge kinderen ervaren nu eenmaal angsten, het maakt onderdeel uit van van hun ontwikkeling. Het is als ouder belangrijk om hiermee geduldig en begripvol om te gaan. Door samen deze angsten te verkennen, help je je kind niet alleen om zich veiliger te voelen, maar ook om sterker en veerkrachtiger te worden.
Zit je met verdere vragen over opvoeding of kan je hulp gebruiken met een lastige situatie? Eefke helpt je graag verder via individuele begeleiding, ontdek hier de mogelijkheden die we aanbieden.
Wil jij als eerste op de hoogte zijn van nieuwe blogs, handige tips en leuke nieuwtjes? Schrijf je dan in voor onze nieuwsbrief of volg ons op Instagram via Snuggles en Opvoeding en mis niets!
Liefs,
Nathalie, slaapcoach & Eefke, opvoedingscoach
#teamsnuggles
