Hoe omgaan met schuldgevoelens bij de komst van een nieuw kindje

Blog geschreven door: Loes Waanders, Moederschap expert & Orthopedagoog

Loes is 31 en woont met haar man en zoontje Maes (1,5) in Zweden. Haar jarenlange ervaring als onderzoeker (thema moederschap) en orthopedagoog bundelt ze sinds een jaar in haar online praktijk waar ze werkende moeders helpt naar een betere balans tussen gezin, werk en tijd voor zichzelf! Ze deelt bewezen tips en tools op het gebied van moederschap & opvoeding op instagram: @loes_waanders.

“Hoe ga je om met schuldgevoelens richting het oudste kind na de komst van een broertje of zusje?”

Dit is een vraag die ik vaak ontvang van de vrouwen die ik begeleid in mijn online praktijk. Vanaf het moment dat jouw eerste geboren wordt, krijg je dat schuldgevoel er automatisch bij als moeder. Vervolgens komt er een broertje of zusje en heb je helemaal het gevoel dat je tekortschiet. Gedachtes als: “Ik besteed te weinig tijd aan mijn oudste” of het gevoel dat je een slechte moeder bent zijn veelvoorkomend. 

De komst van een 2e is opnieuw een grote verandering in jouw leven. Daarnaast draagt ook vermoeidheid, jouw eigen herstel en uitdagend gedrag van jouw oudste eraan bij dat jij je hier flink rot over kan voelen. Hoe ga je hier nou goed mee om zodat dat gevoel niet de overhand krijgt?

Hoe ontstaat schuldgevoel

Allereerst helpt het om te weten hoe schuldgevoel werkt. Schuldgevoel ontstaat wanneer er sprake is van een verschil in belangen: jouw kindje heeft behoefte aan jouw (volledige) aandacht maar jij moet op dat moment jouw jongste voeden. Die belangen botsen op dat moment waardoor er een intern conflict ontstaat. Het mooie is dat schuldgevoel alleen bestaat als er sprake is van empathie. 

Het feit dat je je schuldig voelt, laat dus eigenlijk zien dat je in staat bent om je in te leven in jouw kindje en gevoelig bent voor zijn behoeftes. Een belangrijke voorwaarde voor ‘goed’ ouderschap. Deze uitleg kan je helpen het schuldgevoel minder negatief te labelen en het een meer positieve betekenis te geven.

Schuldgevoelens functioneren als de advocaat van jouw kindje

Schuldgevoelens werken dus eigenlijk als een soort advocaat van het kindje. Nu is ons brein echter niet zo ingericht dat het reëel en irreële schuldgevoelens kan onderscheiden. Een reëel schuldgevoel is bijvoorbeeld dat jij je rot voelt omdat je uit eigen vermoeidheid schreeuwde naar jouw peuter. Dat was ‘onterecht’ en had je eigenlijk beter niet kunnen doen. Een voorbeeld van irreëel schuldgevoel is dat jij je een slechte moeder voelt omdat jij jouw kindje naar de opvang brengt omdat jij die dag moet werken. Jij weet rationeel gezien dat je geen slechte moeder bent, maar toch voelt het emotioneel zo. 

Als het gaat om jouw aandacht verdelen tussen jouw oudste en de 2e is dat dus een vorm van irreëel schuldgevoel: jij weet diep van binnen dat je geen slechte moeder bent maar toch heb je het gevoel dat je faalt of het niet goed (genoeg) doet.

Het is belangrijk om te weten dat als we het hebben over schuldgevoelens, ons brein geen onderscheid maakt tussen reële en irreële schuldgevoelens. Die laatste ‘check’ moet jij dus doen.  Vergelijk jouw brein met een brandmelder die afgaat, het is aan jou om te checken of er daadwerkelijk brand is of loos alarm. Die laatste check: “Ben ik een slechte moeder omdat ik minder tijd aan mijn oudste kan besteden nu met een kindje erbij?” Moet jij dus nog zelf uitvoeren.

Is het zo simpel?

Ja en nee. Jouw brein zit vol met automatische reacties. Dit is er een van. Wanneer je onder druk staat of veel stress ervaart dan schiet jouw brein automatisch op de automatische piloot. Het helpt op die momenten om je bewust te zijn van wat er gebeurt op dat moment. Je kunt dit doen door te benoemen naar jezelf: “Ik merk dat mijn alarmknop weer afgaat, is dit schuldgevoel terecht?” Waarschijnlijk niet, probeer je focus dan te leggen op dat wat je wél doet voor of met jouw oudste. Hier kun je jezelf in trainen zodat je meer controle voelt over jezelf.

Het uitdagende gedrag van de oudste versterkt het gevoel, hoe ga ik daarmee om?

Regelmatig laten kinderen een verandering van gedrag een op het moment dat er een broertje of zusje geboren wordt. Dit kan jouw schuldgevoelens verstreken omdat je merkt dat jouw kindje er last van heeft en dat raakt jou.

De overgang is voor jonge kinderen net als voor jou, enorm intens. Vergelijk het met dit voorbeeld: jouw partner komt thuis met de volgende boodschap: “Schat, vanaf morgen komt Linda mijn collega hier wonen; ik hou nog steeds evenveel van jou maar ook van haar”. Voor ons als volwassenen is zoiets al onbegrijpelijk, laat staan voor jonge kinderen die nog niet in staat zijn om hun emoties te reguleren en situaties te overzien. Het is niet gek dat dit zich bij jouw oudste uit in jaloers, opstandig of ander uitdagend gedrag. Voor hen is er ineens iemand bijgekomen die een groot deel van de aandacht die normaal voor hem was, ‘afneemt’. Dat is lastig en dat mag ook lastig zijn.

Erken dat het lastig is en mag zijn

Het helpt op die momenten om te benoemen wat je ziet, ook bij jonge kinderen die zichzelf verbaal nog niet goed kunnen uitdrukken. “Ik zie dat je boos bent omdat mama nu met de baby bezig is, dat is ook lastig he voor je. Zo ineens is er iemand bij waar mama veel dingen mee samendoet, dat snap ik lieverd”. Verwoord dus wat er in zijn hoofdje omgaat, dit zorgt voor verbinding en vermindert vaak al veel frustratie. 

We zijn als ouders snel geneigd om de pijn ‘weg te willen nemen’ met (goedbedoelde) opmerkingen als: ‘maar oma gaat straks toch wat met jou doen’. Het meest belangrijke op die momenten is om ruimte te geven aan die gevoelens van verdriet, verwarring, teleurstelling (ik kan nog niets met mijn broertje).

Het helpt ook om voor ogen te houden dat jouw oudste zich ‘veilig genoeg’ voelt om zich te uiten in jullie bijzijn. Het is niet makkelijk, maar wel een teken dat hij bij jou kan zijn wie hij is. Daarnaast weten we uit onderzoek dat kinderen gemiddeld vier maanden nodig hebben om te wennen aan de nieuwe situatie als er een broertje of zusje bijkomt. Tot die tijd helpt het om bewust 1 op 1 momentjes met jullie oudste in te plannen zonder jullie baby’tje. Even ‘zoals het vroeger was’ samen een boekje lezen of spelletje doen. Liever elke dag een paar korte momentjes dan eens in de paar dagen een lang moment. 

Probeer daarnaast jouw oudste te betrekken bij handelingen waar mogelijk. Geef hem het gevoel dat hij net zo belangrijk is door bijvoorbeeld mee te helpen met het maken van een badje en spulletjes aan te geven.

Praktische tips voor jezelf

Daarnaast helpt het om erover te praten met vriendinnen die al meerdere kinderen hebben, deel jouw gevoelens en wissel ervaringen uit. Je bent echt niet de enige en het is heel normaal en ‘gezond’ dat je deze gevoelens hebt. Misschien ben je zelf nog onvoldoende herstelt en werkt jouw partner alweer. 

Vraag dan aan het kraambezoek, familie of naasten waar jij en jouw oudste ook een goede band mee heeft om wat leuks met hem te doen. De focus ligt ongemerkt snel op de baby, vooraf al vragen om jullie oudste even mee te nemen voor bijvoorbeeld een ijsje of bezoek aan de speeltuin zorgt voor jou even voor wat ‘lucht’ en daarnaast heeft jouw oudste ook het gevoel dat hij belangrijk is.

Onderschat de rol van slaap niet

Daarnaast speelt slaap ook zo’n belangrijke rol. Ben je (over)vermoeid dan is het steeds moeilijker om jouw gevoel van de realiteit te onderscheiden en kun je snel in een negatieve spiraal terechtkomen. Vraag om hulp, want heel cliché: hoe beter jij voor jezelf zorgt hoe beter jij de gevoelens van schuld of falen kan ‘dragen’ en daarmee ook beter voor jouw kindjes kunt zorgen. Het is daarnaast heel belangrijk om mild te zijn voor jezelf.

Erken dus vooral wat lastig is (b.v. ik vind het lastig dat ik minder tijd kan besteden aan de oudste dan dat ik zou willen). Hoe meer je die schuldgevoelens bestrijdt met weerstand (“Waarom voel ik mij nou schuldig, ik heb 2 gezonde kinderen en moet me niet zo aanstellen”) hoe harder ze op een ander moment terugkomen. Benoem letterlijk: “Ik vind het lastig dat ik nu met een 2e niet met volle aandacht met mijn oudste dingen kan doen, dat gevoel overvalt me soms”. Dat is logisch en dat mag je ook lastig vinden. Hoe minder je in ‘verzet’ gaat tegen jezelf, hoe meer je het accepteert en het er mag zijn.

Merk je dat jouw schuldgevoelens jou echt belemmeren in óf het kunnen genieten óf de benadering naar jouw oudste (boosheid of compensatiegedrag)? Trek dan aan de bel. Soms zijn een of een paar gesprekken al voldoende om weer zelf verder te kunnen. Laat het niet oplopen, twijfel niet aan jezelf. Het zijn grote veranderingen en het is topsport: 2 kleine kinderen (of meer) grootbrengen én nog zorgen voor jezelf. Je hoeft het niet altijd alleen te doen…

Liefs,
Loes

PS: Wil je ook graag een gastblog voor Snuggles & Dreams schrijven? Contacteer slaapcoach Nathalie dan via info@snugglesanddreams.com